Η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα της Ηλείας και μια πρόταση για το μέλλον της (Μέρος 2ο )

Η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα  της Ηλείας και μια πρόταση για το μέλλον της 

(Μέρος 2^ο )

Στην προηγούμενο άρθρο «Η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα  της Ηλείας και μια πρόταση για τη  και το μέλλον της /Μέρος 1^ο»  (http://odisseasml.blogspot.gr/2016/09/1.html )  είχα εν συντομία περιγράψει α) Την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα  του Νομού μας, β)Τις  προκλήσεις μπροστά στις οποίες βρίσκεται και τις δυνατότητες  που έχει και γ)  Εκτίμηση και  αξιολόγηση για την  κατάσταση την οποία βρισκόμαστε  και τις προοπτικές που υπό προϋποθέσεις έχουμε.

Στο σημερινό δεύτερο μέρος αναλύω α) Εκτιμήσεις, αίτια  και παρατηρήσεις για την αναπτυξιακή υστέρηση της Ηλείας  β) Τους  στρατηγικούς αναπτυξιακούς  στόχους της Ηλείας και γ)Τις τελικές   εκτιμήσεις  και συμπεράσματα για το συνολικό πρόβλημα της Ηλείας από την «σκοπιά» της υπέρβασης του.

Εκτιμήσεις   και παρατηρήσεις για την αναπτυξιακή υστέρηση της Ηλείας 

Η Ηλεία για να παίξει πρωτοπόρο, προοδευτικό και αναπτυξιακό ρόλο πρέπει να καλύψει την αναπτυξιακή υστέρηση του.

Οι   αδυναμίες, προβλήματα και καθυστερήσεις που υπάρχουν και που είναι και οφείλονται :

.   την ηθελημένη υποβάθμιση του Νομού, στην  προσπάθεια δορυφοροποίησης σε άλλα πληθυσμιακά κέντρα,

.   στην μη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών από το κεντρικό κράτος.

.   σε ευθύνες σχεδιασμού και διεκδίκησης από το πολιτικό δυναμικό της Ηλείας .

.    στις  φυσικές καταστροφές που έπληξαν την Ηλεία όπως οι πυρκαγιές το 2007, ο σεισμός το 2008, οι πλημμύρες το 2012,2015 και 2016.

.   στην   άνιση για την  Ηλεία  κατανομή ανά Νομό από τα  κοινοτικά πλαίσια στήριξης. Έλλειψη ουσιαστικά χρηματοδότησής του από το πρώτο Προγραμματικό Πλαίσιο (ΜΟΠ) μικρή συμμετοχή του στο πρώτο και δεύτερο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης ενώ για το  για το Γ’(18.97 % των πόρων του Γ΄ ΚΠΣ) και το Δ΄ ΚΠΣ  ήταν ετεροβαρής για την  Ηλεία  τόσο στο σκέλος των μεγάλων έργων εθνικής σημασίας που δεν εντάχτηκε (εκτός της Ολυμπιας Οδού που & αυτή απεντάχθηκε ) κανένα σε οιαδήποτε Κ.Π.Σ,  αλλά και στο σκέλος των ΠΕΠ.

.   Στην μη θετική αξιοποίηση προς όφελος της Ηλείας των Ολυμπιακών Αγώνων "Αθήνα 2004" και τα ολυμπιακά έργα που πραγματοποιηθήκαν  για αυτήν την διοργάνωση  και οι πιστώσεις που διατέθηκαν γι αυτούς τους αγώνες (σύμφωνα με εκτιμήσεις του διεθνούς Οίκου Αξιολόγησης Standar and Poor' s,  το κόστος, από το αρχικό ποσό των 7,7741 δισ. € έφτασε στα 30 δισ. €).Τα έργα ήταν ελάχιστα (Οδική παράκαμψη Αρχαίας Ολυμπίας που παραμένει ημιτελής ), η Αποκατάσταση των μουσείων της Αρχαίας Ολυμπίας και μερικά πιο μικρά αλλά σίγουρα ελάχιστα  στην περιοχή που είναι η κοιτίδα των Ολυμπιακών Αγώνων. Αναξιοποίητοι  και ανεκμετάλλευτοι έμειναν οι  λεγόμενοι «Ολυμπιακοί  θεσμοί», ένα τρίπτυχο υποσχέσεων , η  Ολυμπιακή Εκεχειρία, η  Πολιτιστική Ολυμπιάδα και το Ολυμπιακό Φεστιβάλ Νέων, τρεις θεσμούς για τους οποίους η Ολυμπία, ως φυσικός χώρος αναφοράς τους, διεκδικούσε την έδρα τους αλλα οροθετήθηκαν και δραστηριοποιούντα (όσοι δεν έχουν αδρανοποιηθεί )αλλού .

.   σε χαμηλή χρηματοδότηση από το Εθνικό σκέλος, για μεγάλα έργα υποδομής, που θα μπορούσαν να βελτιώσουν καθοριστικά την αναπτυξιακή του εικόνα και χρηματοδότησης του Νομού κατά κύριο λόγο από το Περιφερειακό σκέλος των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων όλων των περιόδων ΜΟΠ, 1, 2, 3, Κ.Π.Σ. ΕΣΠΑ) με αποτέλεσμα να υλοποιούνται μόνον μικρά έργα, τόσο της Νομαρχίας, όσο και των Δήμων, τα οποία ως εκ της φύσης τους, αφού το περιφερειακό σκέλος καλείται να χρηματοδοτήσει μικρά έργα συμπληρωματικά των μεγάλων έργων εθνικής σημασίας που χρηματοδοτούνται από τα τομεακά προγράμματα των Υπουργείων, λειτούργησαν αποσπασματικά και δεν είχαν ενιαία αναπτυξιακή λογική και λειτουργία.

.   ο νομός  Ηλείας έμεινε πάντα μακριά από τα κέντρα λήψης αποφάσεων (πολιτικά, Διοικητικά) κυρίως των Υπουργείων, αλλά και της Περιφέρειας, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να παρέμβει ουσιαστικά στην προώθηση, έγκριση & υλοποίηση των αιτημάτων του & την κάλυψη των αναγκών του.

.   σε  έλλειψη βασικών φορέων υποστηρικτικής υποδομής (πανεπιστημιακά, ερευνητικά κέντρα) η σταδιακή κατάργηση του Ινστιτούτου Κοροίβου, η μη ύπαρξη γραφείου ΕΟΤ και ΕΟΜΜΕΧ, καθώς μια σειρά αποκεντρωμένων λειτουργιών του κράτους και των φορέων του, οδήγησαν τον Νομό στην αποξένωση από την δυνατότητα εκσυγχρονισμού της οικονομίας του και στην υποβάθμιση του αναπτυξιακού του ρόλου.

.   στη  μη ύπαρξη βιοτεχνικής περιοχής (ΒΙΠΕ) και βιομηχανικών πάρκων, που οδήγησε σε σταδιακή μείωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων του Νομού και στο κλείσιμό τους, καθώς και στην αποθάρρυνση νέων επενδύσεων.

.   στη  έλλειψη βασικών έργων υποδομής, όπως σύγχρονα λιμάνια, αεροδρόμιο, σύγχρονο εθνικό οδικό δίκτυο κ.λπ. επηρέασαν αρνητικά όλους τους τομείς της οικονομίας του.

.   στη  μη αξιοποίηση των βασικών συγκριτικών του πλεονεκτημάτων (Γεωργίας - Τουρισμού) και κυρίως η μη ουσιαστική αξιοποίηση του διεθνούς εμβέλειας τουριστικού πόρου, της Αρχαίας Ολυμπίας.

Οι  στρατηγικοί στόχοι της Ηλείας

Η Ηλεία πρέπει  να αξιοποιήσει  τις τεράστιες δυνατότητες που κρύβει, που έχουν να κάνουν με το φυσικό περιβάλλον, την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, την αξιοποίηση του πιο φημισμένου αρχαιολογικού χώρου του κόσμου της Αρχαίας Ολυμπίας, αλλά και των άλλων αρχαιοτήτων της, τα πανέμορφα φυσικά αποθέματα του (παραλίες, οικότοποι, ποτάμια κ.λ.π.) που μπορούν να την καταστήσουν πόλο τεράστιας τουριστικής έλξης και βέβαια η ενέργεια τόσο των ΑΠΕ όσο και των υδρογονανθράκων.

Η  μελλοντική ανάπτυξη της Ηλείας είναι συνυφασμένη με τον τουρισμό, τον πολιτισμό τους  φυσικούς πόρους της, την αγροτική οικονομία & την ενέργεια.

Στον τουρισμό με το μεγαλύτερο brand name παγκοσμίως της Αρχαίας Ολυμπίας, δεν οδηγούμαστε σε ασφαλές μέλλον, εξαντλούμενης  της παραδοσιακής αντίληψης «Επίσκεψη =Ερμής – Μουσείο – Αρχαιολογικός Χώρος – Αναχώρηση», ενώ έπρεπε με προσεκτική αξιοποίηση (αλλά και με σεβασμό) αυτό το παραδοσιακό κεκτημένο μοντέλο να δίνει νέες δυνατότητες έτσι ο εξωτερικός τουρισμός να γίνει εσωστρεφής προς την Ηλεία σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες αρχαιότητες, το φυσικό περιβάλλον, την οικολογία, τον θεραπευτικό και αθλητικό τουρισμό, στον τουρισμό αναψυχής, της παραγωγής μας και τα προϊόντα μας.

Η Ηλεία όλα αυτά πρέπει να τα παρουσιάσει περισσότερο ελκυστικά &  προσεγμένα, με σεβασμό στον επισκέπτη ώστε το 1.000.000 τουρίστες της κρουαζιέρας & οι επιπλέον άλλοι 500.000 περίπου επισκέπτες  να πολλαπλασιαστούν  και να έχουν μεγαλύτερο χρονικό εύρος παραμονής& η Ηλεία, οι επιχειρήσεις & οι πολίτες της να έχουν όφελος.

Η παραγωγή μας πρέπει με βάση τα αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα, να δει νέο δρόμο  με εξωστρέφεια χωρίς σε καμία περίπτωση να υποτιμούμε την εσωτερική αγορά, την κατανάλωση των ελλήνων και την ανάγκη να είμαστε αυτάρκης σαν χώρα στην παραγωγή τροφίμων και  στην διατροφική απεξάρτηση της Ελλάδας από άλλες χώρες.

Νέα προϊόντα, νέοι τρόποι προώθησης, νέες επιχειρηματικές συνέργειες. Το καλαμπόκι, το βαμβάκι, βαίνουν προς το τέλος τους. Το λάδι δεν μπορεί να φεύγει χύμα, τα κηπευτικά και τα φρούτα μας να είναι πιο προσεγμένα και να ανοίξουν νέους δρόμους ως προς τα προϊόντα που παράγονται μέχρι τώρα.

Νέες συσκευασίες ,νέα προϊόντα, νέοι συνεταιρισμοί, ονομασία προϊόντων με Ηλειακό  χαρακτήρα και σφραγίδα και νέες αντιλήψεις. Όσον αφορά την προώθηση του στο εξωτερικό, παρ’ ότι  διαφαίνεται μια ανάκαμψη στις εξαγωγές της Ηλείας και σε αυτό έχουν βοηθήσει οι ίδιοι επιχειρηματίες, που κακά τα ψέματα, μερικές φορές παλεύουν μόνοι τους σε εχθρικό περιβάλλον.

Η προσπάθεια θα επικεντρωθεί στους δυναμικούς κλάδους και στην ενίσχυση των διασυνδέσεων μεταξύ τους ως εξής:

-   Στο αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα με επικέντρωση στην αναγέννηση και αναβάθμιση βασικών προϊόντων, στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και στην ενίσχυση της τεχνολογίας τροφίμων.

-   Στο περιβαλλοντικό σύμπλεγμα με επικέντρωση στις βιώσιμες κατασκευές, την εξοικονόμηση ενέργειας, την ανάπτυξη ΑΠΕ και την έξυπνη διαχείριση υδάτων και αποβλήτων.

-   Στο τουριστικό πολιτιστικό σύμπλεγμα με επικέντρωση στην αξιοποίηση πολυμέσων, στην ανάδειξη συντήρηση πολιτιστικών πόρων, στην ανάπτυξη αξιοποίηση ειδικών εργαλείων , στη δημιουργία εναλλακτικών μορφών τουρισμού υψηλής αξίας.

-   Στο σύμπλεγμα της γνώσης με επικέντρωση στην ανάπτυξη νέων εκπαιδευτικών υπηρεσιών, την παραγωγή προώθηση επιχειρηματικά αξιοποιήσιμης γνώσης και τη συστηματική παροχή καινοτόμου επιχειρηματικής υποστήριξης.

-    

Η Ηλεία έχει όλες τις δυνατότητες, αξιοποιώντας τους κλάδους του πολιτισμού, του τουρισμού, της γαστρονομίας και της αγροτικής οικονομίας ,  με τα πλεονεκτήματα της γεωοικονομίας της και αφού υπάρξουν και τα ανάλογα γεωοικονομικά δίκτυα (αγωγός  φυσικού αερίου, θαλάσσιοι , εναέριοι και χερσαίοι οδοί εμπορίου και τουρισμού ) στη βάση ενός στρατηγικού σχεδιασμού ανάπτυξης και αφού λυθούν περιβαλλοντικά ζητήματα (απορρίμματα κλπ),  χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός  και  με βάση το υψηλό συμβολικό κεφάλαιο της, να αποκτήσει ένα καλύτερο μέλλον και να κινητοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό της σε μια δυναμική πορεία.

Η Ανάπτυξη της Αρχαίας Ολυμπίας μπορεί να παρασύρει δυναμικά σε συνολική   αναπτυξιακή τροχιά την Ηλεία ( και την Δυτική Πελοπόννησο), σε συνδυασμό  με την αναβίωση, ανασυγκρότηση και διατήρηση της ζωτικότητας της περιοχής με την διασύνδεση των τοπικών δραστηριοτήτων με την τοπική παραγωγή και προϊόντα, έτσι να λειτουργούν ως καταλύτες για την τοπική ανάπτυξη και η προστιθέμενη αξία της τοπικής παραγωγής να πολλαπλασιάζεται.

Στην τουριστική ανάπτυξη  (που είναι μια ζήτηση) πρέπει να  δώσουμε αναπτυξιακή διάσταση, δημιουργώντας γύρω από αυτή τη ζήτηση, γύρω δηλαδή από τους τουρίστες, έναν δακτύλιο δραστηριοτήτων,  της πρωτογενούς παραγωγής, δηλαδή των αγροτικών προϊόντων (Προβολή και χρησιμοποίηση των τοπικών προϊόντων από τις επιχειρήσεις εστίασης, τουρισμού κ.λπ. ), και της δευτερογενούς παραγωγής, δηλαδή της μεταποίησης, διότι άλλως ο τουρισμός και οι επενδύσεις για την ανάπτυξη του είναι αντιαναπτυξιακές με δεδομένο ότι σημαντικά τμήματα της κατανάλωσης και των χρηματικών αποδόσεων τους (επιβατική μεταφορά, διαμονή και μέρος της διατροφής all inclusive) κυρίως ωφελούνται οι εταιρείες και οι χώρες αφετηρίας  του τουρίστα, έτσι ώστε να μην είναι το όφελος  τα ελάχιστα των εξόδων του, το πότο της πιθανής εξόδου , το αναψυκτικό και το εισιτήριο για τα μουσείο .

  

Τελικές   εκτιμήσεις  και συμπεράσματα

Υπάρχει  κατάρρευση της μέχρι τώρα εφαρμοζόμενη πολιτική και μοντέλου της τελευταίας 30ετίας που η οικονομία και η απασχόληση και το εισόδημα  της Ηλείας βασίζονταν –στηριζόταν: 

.   στη μικρή και πολύ μικρή επιχείρηση που εξασφάλιζε εισόδημα και απασχόληση στην οικογένεια και άλλους πολίτες,

.    στην προσέγγιση (εργασιακή ή ανάληψης έργων) στον ευρύτερο δημόσιο τομέα

.   στην κατανάλωση

.   στο τουρισμό της ελάχιστης επίσκεψης ,δαπάνης και διαμονής

.   στην εποχιακή μεταποίηση ή πρωτόλειας  συσκευασίας  ορισμένης  αγροτικής παραγωγής συσκευασίας και της ελάχιστης  προστιθέμενης αξίας του πρωτογενούς τομέα 

.   και στην επιδοματική πολιτική στην αγροτοκτηνοτροφία  και την εγκατάλειψη της ουσιαστικά(το  60% της αγροτικής γης αναξιοποίητο )

Άλλες περιοχές προσπάθησαν ή να μετακυλήσουν (όσο είναι δυνατόν)   ή να αντισταθμίσουν την κρίση  σε βάρος της Ηλείας (φοιτητικές  πληθυσμός, υποδομές κ.λ.π. ) και επεκτείνοντας τις δραστηριότητες τους στην Ηλεία, αξιοποιώντας την παραγωγή της  Ηλεία προς όφελος τους  αλλά και μεταφέροντας προς άλλα κέντρα,  υπηρεσίες, φορείς, αρμοδιότητες  με αποτέλεσμα  την μεγέθυνση  και την όξυνση των  περιφερειακών ανισοτήτων.

Οι λόγοι αυτής της αποσυγκρότησης και της αναπτυξιακής οπισθοδρόμησης της Ηλείας,(εκτός των γενικών που είναι η κυριαρχία της αγοράς επί της πολίτικης ) είναι ο συνδυασμός αντικειμενικών, υποκειμενικών αιτιών και εξωγενών παραγόντων που:

\     ως  αντικειμενικές αιτίες νοούνται , η  αναξιοποίηση όλων των παραγωγικών δυνατοτήτων της Ηλείας(και εφαρμόσιμης στρατηγικής ανάπτυξης ), της έλλειψης Υποδομών (αεροδρόμιο, λιμάνι, οδικοί άξονες, διαχείριση απορριμμάτων), της αστήρικτης επιχειρηματικότητας (πχ  ΒΕΠΕ, ερευνητικά  κέντρα),  της μη δημιουργίας ΑΕΙ ή αυτόνομου ΤΕΙ (οικονομική αιμορραγία των  Ηλείων και επιδότηση αλλων περιοχών και όχι σύνδεση με την οικονομική ανάπτυξη), της ραγδαίας μείωσης της αγροτικής παράγωγης, της ανυπαρξίας της βιομηχανίας και βιοτεχνίας και της μείωσης του Δημοσίου Τομέα(ως βασικής πηγής εισοδήματος της Ηλείας )και

\     ως υποκειμενικές αιτίες νοούνται, η απουσία αναπτυξιακού  οράματος , το έλλειμμα  ικανοτήτων  και μεθόδου αντιμετώπισης των προβλημάτων του νομού, και η έλλειψη  «κοινού τόπου»  υπέρβασης των επιμέρους διαφορών και διαφωνιών (τοπικών, πολιτικών, κομματικών κ.α.) , των φορέων και των πολιτών της Ηλείας,  που θα καθιστούσε  «νικητή» την κοινή  Πόλη (την Ηλεία).

\     ως εξωγενείς παράγοντες νοούνται ,η άνιση κατανομή των πόρων, μεταξύ Κέντρου και Περιφερείας και μεταξύ Περιφερείας και Νομών, και  η τάση  δορυφοροποίησης  της Ηλείας από Περιφερειακά Κέντρα.

Η Ηλεία βρίσκεται σε σπείρα( σπιράλ)  ταχείας οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής και τείνει με έντονο και ριζοσπαστικό τρόπο(και βοηθούσης και της κρίσης της μετά το 2010) να μετασχηματισθεί  σε περιοχή παρίας και ελάσσονα εταίρου στην Περιφερειακή και Πανελλαδική δομή, λόγω της υιοθέτησης του μοντέλου της άνισης ανάπτυξης,  τόσο στη κατανομή και αναδιανομή των δημόσιων επενδύσεων και πλούτου όσο και στον στρατηγικό σχεδιασμό.

Η Ηλεία μεταβάλλεται σε:   

◦   Περιοχή ολιγόωρης επίσκεψης τουριστών

◦   Περιοχή  παραγωγής Αγροτικών Προϊόντων που δεν δημιουργούν προστιθέμενη αξία (Μεταποίηση – συσκευασία – δίκτυο διανομής κ.λ.π.)

◦   Σε μια περιοχή φτηνής παροχής υπηρεσιών κυρίως στον τουρισμό (συναγωνιζόμενη τις εισαγωγές εργαζόμενων από ανατολικές χώρες  από τα μεγάλα τουριστικά συγκροτήματα.)

◦   με ισχυρή ανεργία, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες

◦   με υποαπασχολούμενους και χαμηλά  αμειβόμενους

◦   και ημιαπασχολούμενος¨- επιδοτούμενους , μικρού χρονικοί διαστήματος κυρίως σε θέσεις εργασίας στο δημόσιο Τομέα (κοινωνική εργασία ) που χρησιμοποιούνται  ως «αμορτισέρ»  απορρόφησης της ανεργίες .

◦   σε de facto τιμαριοποίησης της Ηλείας σε επιδιώξεις γειτονικών χωρικών ενοτήτων και αυτό δεν έχει σχέση με  τοπικισμό αλλά με την  απλή ανάλυση και  εκτίμηση των οικονομικών δεδομένων & εξελίξεων.

◦    

Αυτή είναι η κατάσταση .

Η κρίση είναι μεγάλη  αντιμετωπίζεται με α)περιφερειακές κινήσεις β) κεντρικές  πολίτικες παρεμβάσεις γ) με τοπικές  δράσεις και διεκδικήσεις ώστε  να μην χειροτερεύουμε έναντι των άλλων περιοχών  ή άλλως άλλες περιοχές  να μην ωφελούνται έναντι ημών, δηλαδή να έχουμε αυτό που δικαιούμαστε, ως μας αρμόζει με βάση τις δυνατότητες, την φύση και την ιστορικότητα της περιοχής μας .

Αυτό εν τέλει αποτελεί και το κρίσιμο διακύβευμα  για το μέλλον της Ηλείας .