“Όταν ο κόμπος φθάνει στο χτένι” Του Σταύρου Λυγερού

“Όταν ο κόμπος φθάνει στο χτένι”

Του Σταύρου Λυγερού

Η προσπάθεια του πρωθυπουργού να υπερβεί τα εμπόδια στις διαπραγματεύσεις μέσω μίας άτυπης πολιτικής συμφωνίας με τη Μέρκελ και τον Ολάντ δεν έφερε το αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Το ομολογεί κυβερνητική πηγή, έστω κι αν προσθέτει πως το μήνυμα που εξέπεμψε αυτή η συνάντηση θα επηρεάσει θετικά το κλίμα στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στο Brussels group.

Ο δημόσιος λόγος της ελληνικής κυβέρνησης συνεχίζει να αποπνέει αισιοδοξία, αλλά όταν κάποιος ξύσει την επιφάνεια διαπιστώνει πως μέχρι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει τίποτα οριστικό όσον αφορά την επίτευξη συμφωνίας. Οι μεγάλες διαφωνίες που αφορούν τις συντάξεις και τα εργασιακά παραμένουν. Ακόμα όμως και τα ζητήματα, στα οποία έχει επέλθει σύγκλιση, δεν πρόκειται να κλείσουν μέχρι να κλείσει ολόκληρο το πακέτο. Αυτό σημαίνει –όπως χαρακτηριστικά αναφέρει πηγή που γνωρίζει καλά το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων– ότι «συνεχίζουμε να βρισκόμαστε σε κινούμενη άμμο».

Ας σημειωθεί πως τον Ιούνιο η Αθήνα πρέπει να πληρώσει στο ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) δόσεις συνολικού ύψους 1,5 δισ, ενώ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο πρέπει να πληρώσει μόνο στην ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) δύο ομόλογα συνολικού ύψους 6,7 δισ. Η ελληνική κυβέρνηση έχει διαμηνύσει στους δανειστές πως δεν θα είναι εφεξής σε θέση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της με ίδιους πόρους.

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ο κόμπος φθάνει στο χτένι. Εάν δεν βρεθεί ένας τρόπος για να χρηματοδοτηθεί, η Αθήνα θα υποχρεωθεί σε αθέτηση πληρωμών. Για να εκταμιεύσουν την εκκρεμούσα δόση των 7,2 δισ, όμως, τα γεράκια του ευρωιερατείου και το ΔΝΤ απαιτούν να ικανοποιηθούν σε γενικές γραμμές τα προαπαιτούμενα της 5ης αξιολόγησης του Μνημονίου.

Σύμφωνα με κυβερνητικό παράγοντα που ανήκει στην προεδρική πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ, αυτός είναι ο λόγος που οι διαπραγματεύσεις δεν καταλήγουν. «Ουσιαστικά έχουμε βάλει σχεδόν όλα τα αυγά μας στο καλάθι της συμφωνίας. Γι’ αυτό και παραβιάζουμε προεκλογικές δεσμεύσεις μας. Δεν πρόκειται, όμως, να παραδοθούμε άνευ όρων. Άλλο ένας άνισος συμβιβασμός και άλλο να μας ακυρώσουν πολιτικά».

Ο ίδιος κυβερνητικός παράγοντας σπεύδει να προσθέσει πως «στην απέναντι πλευρά του τραπεζιού δεν είναι μόνο ο Σόιμπλε και το ΔΝΤ. Είναι και όσοι θέλουν ένα συμβιβασμό. Ο Γιούνκερ δεν είναι ο μόνος που εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση. Μπορεί η Μέρκελ και ο Ολάντ να μην υποστηρίζουν τα αιτήματά μας, αλλά δεν θέλουν να σπρώξουν τα πράγματα στα άκρα».

Ο διαχωρισμός που κάνει ο συνομιλητής μας ανάμεσα στην καγκελάριο και στον υπουργό Οικονομικών της μπορεί να έχει κάποια βάση, αλλά προς το παρόν δεν έχει πρακτικό αντίκρισμα. Μέχρι στιγμής, οι πολιτικές επαφές του Τσίπρα στο ανώτατο επίπεδο έχουν αποδώσει κάποιες γενικές δηλώσεις περί προόδου, αλλά δεν έχουν διαφοροποιήσει τις απαιτήσεις των δανειστών στο Brussels group.

Η πλευρά Σόιμπλε και το ΔΝΤ εμφανίζονται αποφασισμένοι να επιμείνουν μέχρι το τέλος στις απαιτήσεις τους, ρίχνοντας την ευθύνη στην Αθήνα για ό,τι συμβεί. Προχθές, Γερμανός αξιωματούχος όχι μόνο δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο ελληνικής χρεοκοπίας, αλλά και έφθασε να δηλώσει πως «αν είναι να γίνει ας γίνει».

Σύμφωνα με ευρωπαϊκή πηγή, τα γεράκια του ευρωιερατείου που εκφράζονται από τον Σόιμπλε τηρούν ανελαστική στάση και εμποδίζουν την επίτευξη έστω και ενός ετεροβαρούς συμβιβασμού, επειδή πιστεύουν πως ό,τι και να συμβεί θα βγουν κερδισμένοι. Εάν η κυβέρνηση Τσίπρα παραδοθεί άνευ όρων το κέρδος τους θα είναι προφανές. Εάν πάλι δεν παραδοθεί δεν θα μπορέσει να πληρώσει τις δανειακές υποχρεώσεις της προς το ΔΝΤ τον Ιούνιο.

Από νομικής απόψεως, η μη αποπληρωμή μίας δόσης προς το ΔΝΤ δεν ισοδυναμεί αυτομάτως με κήρυξη της Ελλάδας σε καθεστώς χρεοκοπίας. Είναι προφανές, όμως, πως θα πυροδοτήσει μία ανεξέλεγκτη αρνητική δυναμική. Θα έχουμε νέο κύμα απόσυρσης καταθέσεων και φυγής κεφαλαίων που αναπόφευκτα θα αποσταθεροποιήσει το ήδη εύθραυστο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και πιθανόν να καταστήσει αναπόφευκτη την επιβολή ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων με ό,τι αυτό συνεπάγεται στο πολιτικό επίπεδο.

Τα γεράκια του ευρωιερατείου θεωρούν πως με την πρόκληση οικονομικού πανικού θα στρέψουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού εναντίον της κυβέρνησης Τσίπρα. Με τον τρόπο αυτό θα την υποχρεώσουν ή να “ξεβρακωθεί” πολιτικά ή να προχωρήσει σε κινήσεις ρήξης.

Αν και ο Σόιμπλε αποφεύγει να ταχθεί υπέρ του Grexit, από τις δηλώσεις του προκύπτει πως θεωρεί διαχειρίσιμες τις επιπτώσεις. Στο ίδιο πλαίσιο εγγράφονται δηλώσεις του, με τις οποίες εμφανίζεται πολύ ανοικτός όχι μόνο στο ενδεχόμενο προκήρυξης δημοψηφίσματος στην Ελλάδα, αλλά και στην υιοθέτηση παράλληλου νομίσματος. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι απειλητικές δηλώσεις του επικεφαλής της γερμανικής κεντρικής τράπεζας Βάιντμαν, ο οποίος πιέζει την ΕΚΤ να σφίξει περαιτέρω τη θηλιά γύρω από τον λαιμό της Ελλάδας.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η στάση του Σόιμπλε και των συνοδοιπόρων του είναι διαπραγματευτική μπλόφα ή εάν πράγματι εξωθούν τα πράγματα προς αυτή την κατεύθυνση. Στο μέγαρο Μαξίμου είναι πεπεισμένοι πως δεν μπλοφάρουν. Το γεγονός, μάλιστα, ότι το ΔΝΤ τηρεί για τους δικούς του λόγους ανελαστική στάση στις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα, διευκολύνει τα γεράκια στην παρασκηνιακή αντιπαράθεση που λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό του ευρωιερατείου. Δεν είναι τυχαία, βεβαίως, η κατηγορηματική απόρριψη εκ μέρους του Βερολίνου της ιδέας να αγορασθεί από τον ΕSM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) το ελληνικό χρέος που έχει στα χέρια του το ΔΝΤ για να καταστεί η διαπραγμάτευση με την Αθήνα ενδοευρωπαϊκή υπόθεση.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει ουσιαστικά εναποθέσει όλες τις ελπίδες της σ’ όσους στους κόλπους του ευρωιερατείου θεωρούν τυχοδιωκτική τη γραμμή Σόιμπλε. Είναι ενδεικτική η δήλωση Γιούνκερ πως «δεν μπορούμε να πετάξουμε τους Έλληνες εκτός της Ευρωζώνης». Ουσιαστικά ήταν μία απάντηση στο κλίμα που καλλιεργεί ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών. Η πλευρά Σόιμπλε ανταπάντησε πως η Κομισιόν δεν παίζει καθοριστικό ρόλο, πως την αρμοδιότητα για τη συμφωνία με την Ελλάδα την έχει το Eurogroup και εκεί θα ληφθούν οι σχετικές αποφάσεις.

Οι βολές αυτές αντανακλούν τη δυσφορία των γερακιών, επειδή ο πρόεδρος της Κομισιόν διαπραγματεύεται με τον Τσίπρα και του υποδεικνύει κινήσεις. Μπορεί να τον πιέζει για περαιτέρω υποχωρήσεις, αλλά θέλει να επιτευχθεί εγκαίρως μία συμφωνία, η οποία θα αποτρέψει τη χρεοκοπία και ό,τι αυτή συνεπάγεται και για την Ελλάδα και για την Ευρωζώνη.

Πώς, όμως, μπορεί να επιτευχθεί εγκαίρως συμφωνία, όταν το χάσμα παραμένει σε πολλά ζητήματα αγεφύρωτο; Αυτός ήταν ο λόγος που συζητήθηκε το ενδεχόμενο να κλειδώσει μία επιμέρους συμφωνία στη βάση των υφισταμένων συγκλίσεων και ως αντάλλαγμα να εκταμιευθούν τέσσερα από τα 7,2 δισ της δόσης.

Τόσο το ΔΝΤ όσο και η πλευρά Σόιμπλε, όμως, απορρίπτουν κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η Λαγκάρντ έφθασε στο σημείο να μιλήσει για «γρήγορη και βρώμικη συμφωνία»! Αντιπροτείνουν μία συνολική συμφωνία, θεωρώντας πως σ’ αυτή θα ικανοποιούνται σε γενικές γραμμές τα επώδυνα προαπαιτούμενα της 5ης αξιολόγησης του Μνημονίου. Και επειδή δεν είναι καθόλου σίγουρο πως είναι δυνατόν να προκύψει μία τέτοια συνολική συμφωνία εγκαίρως, οι πιθανότητες αθέτησης πληρωμών αυξάνονται.

Οι κυβερνώντες έχουν εκπέμψει αντιφατικά μηνύματα μιλώντας αφενός για ενιαία συμφωνία, αφετέρου για δύο φάσεις! Δικαιολογημένα επιδιώκουν να μην επαναληφθεί αυτό που συνέβη μετά τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου. Θέλουν να τερματίσουν το κλίμα αβεβαιότητας που όλους αυτούς τους μήνες σκοτώνει την οικονομία.

Ταυτοχρόνως, η ρητορική περί ενιαίας συμφωνίας εξυπηρετεί και την επιδίωξή τους να εντάξουν στις διαπραγματεύσεις δύο κρίσιμα ζητήματα: Πρώτον, την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Δεύτερον, την εξασφάλιση αναπτυξιακών εργαλείων, τα οποία να υπερκεράσουν την υφεσιακή επίδραση των μέτρων που θα ληφθούν για να καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό. Τέτοια αναπτυξιακά εργαλεία είναι η συμμετοχή της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση του Ντράγκι, καθώς και η χρηματοδότηση μεγάλων επενδυτικών σχεδίων από το πακέτο Γιούνκερ  και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση Τσίπρα δεν είναι διατεθειμένη να αποδεχθεί τουλάχιστον τώρα τα επώδυνα μέτρα που της ζητούν, όπως οι μειώσεις συντάξεων και οι ομαδικές απολύσεις. Αν και μιλάει για ενιαία συμφωνία, τη διαπραγμάτευση γι’ αυτά επιδιώκει να την μεταθέσει για το φθινόπωρο, με την ελπίδα πως μέχρι τότε θα έχουν ρυθμισθεί οι υψηλές δανειακές υποχρεώσεις και η οικονομία θα έχει εισέλθει σε ανοδική τροχιά. Ως εκ τούτου θα έχει μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών.

Όλα αυτά, όμως, δεν είναι τίποτα περισσότερο από προθέσεις, σχεδιασμοί και κινήσεις. Τίποτα ακόμα δεν έχει οριστικοποιηθεί παρότι η “ημέρα μηδέν” (όταν θα πρέπει να πληρωθεί δόση και δεν θα υπάρχουν τα χρήματα) δεν απέχει πολύ. Όπως προαναφέραμε, το μέγαρο Μαξίμου ελπίζει πως τελικώς θα επικρατήσουν στους κόλπους του ευρωιερατείου όσοι δεν θέλουν τα πράγματα να οδηγηθούν σε ρήξη.

Γι’ αυτό και υποδέχθηκε με ανακούφιση την πρωτοβουλία του Ευρωκοινοβουλίου να σπάσει το μονοπώλιο του Eurogroup όσον αφορά τον χειρισμό του ελληνικού προβλήματος. Όπως είναι γνωστό, οι επικεφαλής των επικεφαλής όλων των κοινοβουλευτικών ομάδων καλούν τους Τσίπρα, Γιούνκερ, Ντάισελμπλουμ και Ντράγκι για να ζητήσουν αναλυτική ενημέρωση, αλλά και για να αναζητήσουν λύσεις.

Η πρωτοβουλία αυτή (σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες δεν είναι άσχετη με τις κινήσεις του Γιούνκερ) ανοίγει το παιχνίδι, μεταφέροντας την μπάλα και σε άλλο γήπεδο πέρα από το “βασίλειο” του Σόιμπλε. Το άνοιγμα αυτό εκ των πραγμάτων δυσχεραίνει την προσπάθειά του να εξωθήσει την Αθήνα σε πολιτικά ξεβράκωμα ή σε αθέτηση πληρωμών. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι σχετικές διεργασίες θα φέρουν εγκαίρως το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, ώστε να αποτραπεί η αθέτηση πληρωμών.

Και ενώ αυτά συμβαίνουν στο εξωτερικό μέτωπο, το Σαββατοκύριακο ο Τσίπρας βρίσκεται αντιμέτωπος και με τις διογκούμενες εσωκομματικές αντιδράσεις. Μέχρι, ωστόσο, να υπάρξει κείμενο συμφωνία, οι αντιδράσεις θα έχουν τη μορφή ρητορικών προειδοποιητικών βολών και τίποτα περισσότερο.

Το τετράμηνο που έχει μεσολαβήσει από τις εκλογές ήταν για τους Συριζαίους μία διαδικασία ανώμαλης προσγείωσης στα επώδυνα διλήμματα της πραγματικότητας και ως εκ τούτου μία σταδιακή πολιτική διάψευση. Το γεγονός αυτό έχει επιφέρει μία προσαρμογή, αλλά έχει προκαλέσει και πολλαπλά ρήγματα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο Τσίπρας θα τα βρει σκούρα όταν θα πρέπει να περάσει από τη Βουλή τη συμφωνία που τώρα διαπραγματεύεται. Προς το παρόν, όμως, αυτό που τον απασχολεί είναι να κλείσει τη συμφωνία για να μην υποχρεωθεί να κινηθεί προς άλλη κατεύθυνση…